Otomobil Lastikleri ve Kış Lastiği

Tarih 15.01.2021

Her konuda olduğu gibi kış lastiği konusu da kendi içerisinde birçok şehir efsaneleri ve doğru bilinen yanlışlarla dolu.

Bu konuda kaynaklarını da belirterek ve açıklamalarımı da rakamsal örnekleyerek konuyu teknik olarak açıklamaya çalışacağım. Faydalı olacağına inanıyorum. Keyifli okumalar…

1.Standart bir lastik üzerinde yazan bilgiler ve etiketler neyi ifade ediyor?

2012 yılında AB ile birlikte Türkiye’de de kabul edilen Europen Tyre and Rubber Manufacturers Associations (ETRMA) tarafından yayınlanan lastik etiketleme yönetmeliği ile birlikte karayolu ulaşımının verimliliğini, güvenliğini ve üretkenliğini arttırmak, tüketicilere ise yakıt verimliliği, ıslak zemin tutuşu ve lastiğin dış gürültüsü hakkında bilgilendirme yapmak için lastik üstüne etiketleme uygulamasına geçilmiştir.

Son regülasyon Mayıs 2021’de geçerli olmak üzere 5 haziran 2020 tarihinde kabul edildi. Bu regülasyonlara ait detaylı bilgiyi aşağıdaki linklerden edinebilirsiniz.

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/ALL/?uri=CELEX%3A32009R1222

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/ALL/?uri=uriserv:OJ.L_.2020.177.01.0001.01.ENG

https://www.etrma.org/wp-content/uploads/2019/09/etrma-lizeo-report-2018-v9-web.pdf

Örnek bir etiket üzerindeki bilgilerin ne anlama geldiği ve sağlamış olduğu faydaların rakamsal karşılıkları;

Lastik Etiketleri;

Görselde ilgili regülasyona uygun standart bir etiket bilgisi bulunmaktadır. Etiketlerde yukarda da bahsetmiş olduğumuz gibi 3 performans göstergesini içermektedir;

Yakıt Verimliliği Islak Zemin Tutuşu Dış Gürültü

Yakıt verimliliği A ile G arasında sınıflandırılmıştır. Otomobilin yakıt tüketiminin yaklaşık %15 -20 sinin lastiklerin yuvarlanma direncinden kaynaklandığını düşünürsek buradaki verimliliğin ne kadar önemli olduğunu anlamış oluruz. Lastik yakıt değerlerinde önümüze sürekli gelecek olan yuvarlanma direnci kavramını açıklayalım, nedir yuvarlanma direnci?

Yuvarlanma Direnci; Basitçe anlatmak gerekirse, sürüş gerçekleştirdiğiniz sırada lastikleriniz ile zemin arasındaki sürtünme olarak adlandırabiliriz. Bu direnci lastik diş yapısı, kauçuk yapısı ve yol şartları etkilediği söyleyebiliriz.

Lastik Etiket – Yakıt Verimliliği;

Bir binek otomobil, yüksek verimliliğe sahip B sınıfı lastikler kullanarak bir C sınıfı lastik kullanmaya oranla 100 kilometrede yaklaşık 0,14 litre daha az yakıt tüketir. En iyi ve en kötü lastik (A - G) arasındaki tüketim farkı, 100 kilometrede 0,63 litre gibi bir rakamla oldukça kayda değer niteliktedir. Bir lastiği ömrü yaklaşık 40.000 km olarak kabul edersek bu lastik ömrü boyunca yaklaşık 252 L bir tasarruf sağlar.

Ayrıca daha düşük yuvarlanma direncine sahip lastikler aynı zamanda, CO2 emisyonlarını kilometrede yaklaşık 12-15 gram kadar azaltır. Otomobil üreticileri için AB’de gündemde olan emisyon konusunu düşünürsek ilgili değerlerin ciddi bir öneme sahip olduğunu söyleyebilirim.

Islak Zemin Tutuşu;

Islak zemin tutuş, bir lastiğin en önemli güvenlik özellikleri arasında yer alır. Islak zeminde yeterli tutuş, yağmurlu havada otomobil kullanırken daha kısa fren mesafesi anlamına gelir. Güvenlikle ilgili başka önemli parametreler de vardır ama farklı lastiklerin karşılaştırılması açısından ıslak tutuş en önemli kriter olarak tanımlayabiliriz. Her kademe arasındaki fark, 80 km/saat hızla giderken tam frenleme yapıldığında durma mesafesinde yaklaşık 3-6 m artış veya azalma anlamına geliyor.

Islak Zemin tutuşunda 80 km/h hız ile giden bir otomobil tam frenleme yaptığında lastiğin ıslak zemin tutuşu ve sınıfına göre artan yaklaşık durma mesafesi tablodaki gibidir. A sınıf bir etiketli lastiğe sahip otomobil ile 80 km/h hızda tam frenleme ile F sınıf etiket değerine sahip bir lastik ile yapılan frenlemede aralarında yaklaşık +18m fark oluşmaktadır. Bu fark hayati bir öneme sahiptir.

Dış Gürültü;

Otomobillerden gelen sürüş gürültüsünün bir kısmının nedeni lastiklerdir. İyi bir gürültü sınıfa ait lastik seçmek otomobil sürüşünüzün konforunu arttıracağı gibi çevresel gürültü kirliliğini de azaltacaktır.

AB gürültü sınıfı, lastiğin dış gürültü emisyonunu desibel cinsinden ölçer.

1 siyah dalga: Sessiz (Avrupa sınırının 3 dB veya daha fazla altında)

2 siyah dalga: Orta (Avrupa sınırı ile sınırın 3 dB altı arasında)

3 siyah dalga: Gürültülü (Avrupa sınırının üzerinde)

Lastik gürültü sınıfı ıslak zemin tutuş gibi sürüş için hayati bir öneme sahip olmasa da özellikle şehir yaşamında oluşturduğu çevresel etki düşünüldüğünde düşük gürültü sınıfına ait lastik seçiminin önemli olduğunu söyleyebiliriz.

Etiketler ile ilgili bilgilerden sonra lastik profilinde yer alan rakam, harf ve işaretlerin ne anlama gelir? Her lastik üreticisinde farklı kodlamalar olmakla birlikte zorunlu olan bilgilendirmeler de mevcuttur.

205/55 R16 91T şeklinde lastiğin marka, model, ebat ve endekslerine ait bilgiler yer alır. Peki bu sayı ve harfler neyi ifade ediyor;

205 : mm cinsinden lastiğin iz genişliğini

55 : Yanak yüksekliğini belirtir. İz genişliğinin yüzdesel oranını belirtir. Bu lastik ebadında 205x0,55 = 112,7 mm yanak yüksekliği var demektir.

R16 : Lastiğin yapısı ve inç olarak jant çapını verir. 1 inç : 25,4 mm dir. Bu ebatta jant çapı 406,4 mm dir. 91T ise yük ve hız endeksleridir. Bu kodların hangi yük ve hıza denk geldiğine ilgili sayfalardan ulaşabilirsiniz.

Lastiğin ebat ve yapısına ait kodlama bilgileri dışında diğer markalama ve bilgiler listesi;

M+S : Mud ve Snow kelimelerin baş harfidir. Çamur ve kar demektir. Kış lastiği demek değildir. Daha sonrasında bu konu hakkında detaylı bilgi vereceğim.

: 3PMSF Three Peak Mountain Snow Flake (3 tepeli dağ içinde kar tanesi) olarak adlandırılır. Lastiğin kış lastiği olduğunu belirtir.

DOT : Department Of Transportation kısaltılmışıdır. Yani lastiğin Amerikan Ulaşım Bakanlığı onaylı olduğunu belirtir. DOT kodu lastiğin üretildiği ülke ve fabrika bilgilerini vermekle birlikte DOT kodu için kritik olan bilgi üretim yılı ve haftasıdır. 3019 olan bir DOT kodu için lastiğin 2019 yılının 30. Haftası üretilmiş olduğunu gösterir.

Ayrıca lastik üzerinde lastiğin bulunduğu pazara göre değişiklik gösteren ve bu değişiklikleri denetleyen kuruluşlar vardır.

Lastikler üzerinde ayrıca otomobil markaları tarafından uygunluk belirten işaretlemeler vardır. Bunlar en yaygın olanları aşağıdaki gibidir;

Yıldızlı lastik BMW onaylı lastik demektir. BMW otomobillerinde yıldızlı lastik kullanım zorunluluğu vardır.

MO/MOE/MO : Mercedes onaylı lastik.

NO/N1/N2/NX : Porsche onaylı lastik.

R01/AO/AOE : Audi onaylı lastik.

J : Jaguar onaylı lastik.

Daha fazla bilgiye üreticilere ait sitelerden ulaşabilirsiniz.

2- Hangi Lastik markasını ve kış lastiği ebadını neye göre seçmeliyim?

Öncelikle kullanmış olduğunuz otomobil markasının yukarıda açıkladığımız şekilde marka onaylı lastik uygulaması olup olmadığını biliyor olmanız gerekiyor. Markaların çoğunluğu uygunluk kodu ile çalışıyor olduğunu unutmayalım. Şayet kullanmış olduğunuz otomobilin marka onay uygulaması varsa bu onayı taşıyan herhangi bir markanın jant ebadınıza uygun lastik ölçülerini seçebilirsiniz.

Unutmamak gerekir ki otomobil üreticilerinin belirlediği marka onay numarası gerek lastik yapısında gerek desen tasarımında ilgili lastiğin otomobil üreticisinin belirlemiş olduğu standartlar göz önüne alarak hazırlanmış olduğunu ve otomobil üreticisinin standartlarını karşılamış olduğunu göstermektedir.

Otomobillerde hangi ebat lastiklerin kullanabileceği ve lastik basınçlarının ne olacağı konusu da sıkça sorulan sorulardan. Bu ebatları neye göre seçmemiz gerekiyor. Öncelikle lastik ebatlarında taban genişliği, yanak yüksekliği ve lastiğin toplam çapı (Jant çapı + 2. yanak yüksekliği) seçiminin nelere etki ettiğine bakalım. Taban genişliği aracınızın kuru zeminde tutunmasını ve yakıt tüketimini arttırırken, ıslak zeminde kayma yüzeyi arttığından tutuşu azaltır. Düşük yanak yüksekliği ise konforsuz sürüş sağlar. Lastik çap farklılığı araca tanıtılmadığı taktirde ise aracınızın mevcut hız ve km bilgilerinde farklılığa neden olur.

Genelde bu soruya verilen cevap ise ‘Bu ebadı biz takıyoruz, sorun olmuyor’ şeklinde. İşin doğrusu ise üreticinin araç içerisinde, genelde kapı eşiğine monte edilmiş yanda paylaşmış olduğum şekilde lastik etiket bilgisi mevcuttur.

Bu etikette otomobil için kullanılabilecek lastik ebatları ve yük ve taşınan kişi durumuna göre ise ön arka lastik basınçlarının bar ve psi olarak değerleri mevcuttur.

3- Kış lastiği nedir? Kış lastiğini yaz lastiğinden ayıran şey nedir? Görsel olarak kış lastiği nasıl ayırt edilir? Kış lastiği gereklilik ve zorunluluğu nedir? 4 Mevsim lastik kış lastiği yerine geçer mi?

Kış lastiği Hava sıcaklığı 7°C’nin altına düştüğü andan itibaren içerisinde bulunan silica maddesinin etkisi ile yumuşaklığını koruyarak ve kendisine özel desen ve diş yapısı ile güvenli sürüş imkânı sağlar. Kış lastiği kar yağdığında değil, hava sıcaklığının 7°C’nin altına düştüğü zaman kullanımı gerektiğini unutmayalım. İşaretli lastiklerin kış lastiği olduğu, M+S işaretinin kış lastiği olmadığını bilelim. Kış lastiği ile M+S dört mevsim lastiklerin test değerlerine de birlikte bakacağız.

Yandaki görselde de görüleceği üzere kış lastiği ile yaz lastiğini görsel olarak baktığımızda da anlayabiliriz. Kış lastiği daha tırtıklı bir diş yapısına sahiptir. Kış aylarında ıslak, karlı ve buzlu zeminde her 2 lastikle yapılan frenleme sonuçlarını görüyorsunuz. Buzlu zeminde 11 m bir fren mesafesi farkı olmaktadır. 11 m önünüzde duran tıra çarpmamak için hayati bir mesafe olduğunu unutmayalım.

Kış lastiği zorunluluğu, Türkiye’de 1 Aralık-1 Nisan tarihleri arasında şehirlerarası yük ve yolcu taşıyan araçlarda zorunludur. Bu tarihler ve zorunlulukların kapsamı valilikler yetkisinde kapsamı daraltılıp genişletilebilmektedir.Otomobillerde yasal zorunluluk olmasa da hava dış sıcaklığın 7 derece ve altında olduğu durumlarda gereklilik olduğunu unutmayalım.Peki, 4 mevsim lastik olan M+S lastiği kış lastiği yerine kullanılabilir mi? HAYIR. Yandaki grafikte de görüleceği üzere 4 mevsim lastikler yazın yazlık lastiklerden daha düşük bir performans sağlarken kışın ise kış lastiği gerekliliklerini sağlamadığı görülmektedir.

4- Yüksek Performans Lastikleri Hakkında;

Sürüş ihtiyaçlarınıza, aracınıza ve araç kullanma eğiliminde olduğunuz bölgelere uygun, doğru lastikleri seçmek ilk bakışta zorlu bir görev gibi görünebilir. Hepsi belirli bir amaç için tasarlanmış çok çeşitli lastikler vardır ve bu nedenle, farklı lastik türlerinin farklı avantajları ve dezavantajları vardır.

Yüksek performans lastikleri yüksek hızlarda üstün yol tutuşu sağlayacak şekilde tasarlanmıştır. Bunu, viraj alırken yol yüzeyine tutunan daha geniş bir temas alanı ekleyerek yaparlar. Bu durum spor araçlar için gelişmiş denge sağlar. Normal lastiklere göre daha iyi fren mesafesi sağlayan özel olarak tasarlanmış bileşikler kullanılarak üretilirler.

Normal lastiklerin gücü yol yüzeyine aktarmakta zorlandığı yerlerde, yüksek performanslı lastikler yüksek hızlarda size daha iyi yol tutuşu sağlar. Performans lastikleri daha geniştir, bu da yol yüzeyine daha fazla temas sağlayarak aracın yükünü geniş alana aktarır.

Kuru ve ıslak zeminlerde daha iyi kavrama